Бүгд Найрамдах Турк Улсад Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх төрийн айлчлал хийж байна. Энэхүү айлчлалын хүрээнд талын нүүдэлчдийн соёлын өв, урлаг, уран сайхны дээж болсон “Монголын сайхан орон” тоглолтыг Ази-Европ хоёр тивийг холбосон Турк улсын ард түмэнд толилуулахаар хүрэлцэн ирээд буй нь энэ.

Тоглолтыг нээж ССАЖЗ-ын сайд Ч.Номин:

“Сүүлийн жилүүдэд хоёр орны харилцаа өнө эртний түүхэн уламжлалт харилцааны туршлагад тулгуурлан бүхий л салбарт өргөжин тэлж, ард иргэдийн харилцан зорчих урсгал нэмэгдэж байгааг онцлон тэмдэглэх нь зүйтэй.

Цаашид хоёр улсын соёлын харилцаа улам бүр баялаг агуулгаар хөгжиж, найрамдалт хамтын ажиллагаа ард түмний хооронд өргөжин тэлнэ гэдэгт итгэлтэй байна. Үгийнхээ төгсгөлд, Бүгд Найрамдах Турк Улсын нийт ард түмэнд аз жаргал, сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөе” хэмээв.

Түүнчлэн тоглолтод БНТУ-ын Соёл, аялал жуулчлалын дэд сайд Сэрдар Чам үг хэлсэн бөгөөд тэрбээр:

"Энэхүү соёл, урлагийн арга хэмжээ нь Турк, Монголын ард түмний олон мянган жилийн хөрш зэргэлдээх харилцаанаас үүдэлтэй түүхэн хэлхээ холбоог улам бэхжүүлж, нийтлэг соёлын өвийг хадгалан үлдээх, дэлхий дахинд сурталчлахад хувь нэмэр оруулна гэдэгт гүнээ итгэж байна. Монголын сайхан орон тоглолтыг зохион байгуулахад хувь нэмрээ оруулсан Монгол Улсын Соёл, спорт, аялал жуулчлал, залуучуудын яам, найрал хөгжмийн эрхэм гишүүд болон бүх төрлийн дэмжлэг туслалцаа үзүүлсэн нийт оролцогч талуудад талархал илэрхийлье" гэлээ.

Монгол Улсын Филармонийн Морин хуурын найрал болон Үндэсний Урлагийн Их Театрын уран бүтээлчид хамтран тоглож буй уг тоглолтод Хөгжмийн зохиолч Н.Жанцанноровын “Монгол аялгуу” бүтээлийг УГЗ Д.Түвшинсайхан удирдаж, тоглолт эхэллээ.

Үргэлжлүүлэн ҮУИТ-ын бүжигчид “Хүндэтгэлийн бүжиг”-ийг толилуулж, “Цомбон туурайтай хүрэн”, “Алтайн магтаал”, “Салхит шувуун” тэргүүтэй монгол түмний соёлын илэрхийлэл болсон бүтээлүүдийг толилууллаа.

Мөн тоглолтод Турк ардын дуу “Üsküdara Giderken”-г Морин хуурын найрал хөгжимчид монголын өнгө аясаар хөгжимдсөн нь хоёр орны соёлын солилцооны илэрхийлэл болсон юм.
Тоглолтыг жаргааж Улсын Филармонийн захирал С.Баттулга: “Монголын сайхан орон” уран бүтээлийн тоглолтод хүрэлцэн ирсэн эрхэм ноёд, хатагтай та бүхэнд чин сэтгэлийн талархал илэрхийлье. Хоёр орны харилцаа өнө мөнхөд найрсаг, халуун дотно байх болтугай! Дахин уулзахын ерөөл өргөе! Хэмээн тоглолт өндөрлөлөө.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн Бүгд Найрамдах Турк улсад хийж буй төрийн айлчлалын хүрээнд Монгол Улсын Засгийн газар болон БНТУ-ын Засгийн газар хооронд залуучууд, спортын салбарт хамтран ажиллах тухай хэлэлцээрийг байгууллаа. Хэлэлцээрт Соёл, спорт, аялал жуулчлал, залуучуудын сайд Ч.Номин, БНТУ-ыг төлөөлж Залуучууд, спортын Сайд Мехмет Мухаррем Касапоглу нар гарын үсэг зурав.

Уг хэлэлцээр нь хоёр улсын залуучууд, биеийн тамир, спортын байгууллагуудын харилцаа холбоог өргөжүүлэх, хамтын ажиллагааг эрчимжүүлэхэд чиглэх юм.

Хэлэлцээрийн хүрээнд дараах чиглэлээр хамтран ажиллана:

Биеийн тамир, спортын үйл ажиллагааг дэмжих:
- Тамирчид, спортын төлөөлөл, дасгалжуулагч нарыг харилцан туршлага солилцох.

- Олимпын төвүүдэд хамтарсан бэлтгэл зохион байгуулах.

- Авьяаслаг залуу тамирчдын солилцооны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлнэ.

- Тусгай хэрэгцээт иргэдэд зориулсан спортын үйл ажиллагааг хамтран хэрэгжүүлэх.

- Спортын анагаах ухаан болон допингийн эсрэг арга хэмжээг зохион байгуулах.

- Эрүүл амьдралын хэв маягийг төлөвшүүлэхэд чиглэсэн үйл ажиллагааг дэмжих.

- Залуучуудын хувь хүн, нийгэм, соёл, урлагийн хүмүүжлийн хөгжлийг дэмжих бодлогыг боловсруулна.

- Донтолтоос сэргийлэх төсөл, хөтөлбөр зохион байгуулж, туршлага хуваалцана.

- Залуучуудын хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлэх.

- Шинжлэх ухаан, технологийн салбар болон инновацын санаачилгуудад залуучуудын оролцоог дэмжиж, залуу эрдэмтэд, зохион бүтээгчдийг урамшуулан дэмжинэ.

- Хамтарсан залуучуудын наадмыг зохион байгуулж хоёр улсын залуучуудын оролцоог хангана.

Үндэсний болон соёлын өвийг таниулан, сурталчилна:
- Хоёр улсын үндэсний үнэт зүйлс, соёлын өвийн талаарх залуучуудын мэдлэгийг нэмэгдүүлэх.

- Иргэд хоорондын харилцааг бэхжүүлэхээр Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр байгууллаа.

Ташрамд дурдахад, 2022 оны 11-р сард Монгол улс, БНТУ “Соёлын салбарт хамтран ажиллах тухай” харилцан ойлголцлын санамж бичигт сайд Ч.Номин, тус улсын Соёл, Аялал жуулчлалын сайд Мехмет Нури Эрсоётой гарын үсэг зурж байсан юм.

Тус санамж бичгийн хүрээнд хоёр улс соёлын сургуулиудыг түшиглэсэн соёл судлалын хүрээлэнгүүд байгуулах, үндэсний соёлын өвд хамаарах эд зүйлийг хууль бусаар импортлох, экспортлох болон худалдаалахаас урьдчилан сэргийлэх чиглэлд хамтран ажиллах зэрэг бүрэн хэмжээний соёл, түүх, урлагийн салбарт хамтарч ажиллах хэлэлцээрүүд хийгдэж байсан юм.

Монгол Улсад 2025 онд зохион байгуулагдах соёл, аялал жуулчлал, спорт, хурал, зөвлөгөөн, үзэсгэлэн арга хэмжээний нэгдсэн цаглаварыг нийслэл, 21 аймаг, төрийн байгууллагуудын саналыг үндэслэн боловсруулж, Засгийн газрын 2025 оны 01 дүгээр сарын 08-ны өдрийн хуралдаанд танилцууллаа.

Хуралдаанаас Аялал жуулчлалын тухай хуулийн 23 дугаар зүйлийн 23.1.7 дахь хэсгийн хэрэгжилтийг хангаж жил бүрийн 10 дугаар сарын 01-ний өдрөөс өмнө дараа жил зохион байгуулах арга хэмжээний саналаа ирүүлж хамтран ажиллах чиглэлийг өглөө.

Соёл, спорт, аялал жуулчлал, залуучуудын сайд Ч.Номин Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын Соёл, аялал жуулчлалын сайд Сүн Елитэй уулзаж, аялал жуулчлалын салбарын хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх, 2025 онд Монгол Улсыг БНХАУ аялал жуулчлалын томоохон үзэсгэлэнд онцлох улсаар тодруулан оролцуулахаар боллоо.

Тухайлбал, хил орчмын аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх, Хятадын алдартай нөлөөлөгчдийг Монгол Улсад аялахыг урих, БНХАУ-д зохиогддог аялал жуулчлалын “China International Travel Mart”, “China Outbound Travel & Tourism Market” үзэсгэлэнд Монгол Улсыг албан ёсны түнш улсаар оролцож, аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн үйлчилгээг сурталчлахаар боллоо.

Мөн соёлын салбарын хамтын ажиллагааны хүрээнд талууд хамтарсан үзэсгэлэн зохион байгуулах, соёлын өвийг хамгаалах чиглэлээр 2011 онд байгуулсан “Соёлын өвийг хууль бусаар хил давуулах, түүх, соёлын дурсгалт зүйлсийг хулгайд алдах явдлаас сэргийлэх тухай” хэлэлцээрийн хэрэгжилтийг хангаж, соёлын өвийн эсрэг үйлдэгдэж буй гэмт хэргийн эсрэг хамтран ажиллахаар тохиролцлоо. Мөн Дэлхийн өвийг хамгаалах хамтын ажиллагааг эрчимжүүлж, “Цайны зам”-ын дагуух соёлын өвийг Монгол, ОХУ, БНХАУ-ын нэр дээр бүртгүүлэх чиглэлд хамтран ажиллахаар боллоо.

Уулзалтын төгсгөлд сайд Ч.Номин Үндэсний урлагийн их театрын барилгын бүтээн байгуулалт амжилттай урагшилж буйг дурдаад, БНХАУ-ын үзүүлж буй дэмжлэгт талархал илэрхийллээ.

Дэлхий даяар хагас тэрбум хэрэглэгчтэй, аялал жуулчлалын салбарын тэргүүлэгч платформын нэг болох Trip.com группын Ерөнхийлөгч Жэйн Сантай өнгөрсөн оны 9-р сард ССАЖЗ-ын сайд Ч.Номин хамтран ажиллах гэрээ байгуулсан.

2024 оны 9 дүгээр сарын 18

Уг гэрээний хүрээнд "Go Mongolia" үндэсний брэндингийн дор Монголын нүүдлийн соёл, зан заншил, байгалийн үзэсгэлэнт тогтцыг БНСУ, Хонгконг, БНХАУ-ын хэрэглэгчдэд сурталчлах, түүнчлэн аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүнийг борлуулах чиглэлд хамтран ажиллахаар зорьсон юм.

Энэхүү хамтын ажиллагааны үр дүнд, Trip.com платформ дээр Монгол Улсыг албан ёсоор сурталчилж эхэлсэн нь аялал жуулчлалын салбарын хувьд чухал алхам боллоо. Монгол Улсын аялал жуулчлалыг Хятадын зах зээлд түгээх зорилгоор Weibo, WeChat зэрэг платформуудаар дамжуулан төрөл бүрийн контентыг хэрэглэгчдэд хүргэж эхэллээ. Түүнчлэн энэхүү платформоор дамжуулан нислэгийн тийз болон аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг шууд худалдан авах боломжтой болж байна.

2024 он Монгол Улсын хувьд аялал жуулчлалын амжилттай жил болж, 810 мянга гаруй жуулчин хүлээн авсан нь түүхэн дэх хамгийн өндөр үзүүлэлт байлаа. Цаашид бид улирлын хамаарлыг бууруулж, өвлийн аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүнийг хөгжүүлэхээр мэргэжлийн холбоодтой хамтран ажиллаж байгаа бөгөөд 2028 он гэхэд 2 сая жуулчин хүлээн авах томоохон зорилт тавин ажиллаж байна.

СОЁЛЫН ӨВ

“Монгол нүүдлийн зан үйл” өв болон “Наурыз” баяр өвийг ЮНЕСКО-д бүртгүүлэв.

6 төрлийн 16 үлэг гүрвэлийн олдворыг эх орондоо авч ирэв.

Флоренц, Пармагийн их сургуульд Монголын соёлын төвийг нээв.

Монголын түүх, соёлын 645 мэдээлэл, виртуал үзүүлэн Google Arts & Culture-д орлоо.

Чингис хаан: Монголчууд дэлхийг өөрчилсөн нь үзэсгэлэн Монгол Улсад дэлгэгдэв.

Historia сэтгүүлийн “Шилдэг түүхэн үзэсгэлэн”-р “Чингис хаан: Монголчууд дэлхийг өөрчилсөн нь” үзэсгэлэн шалгарав.

National Geographic-аас заавал зочлох 20 музейн нэгээр Чингис хаан Үндэсний музейг нэрлэв.

Музейн долоо хоног арга хэмжээг тогтмол зохион байгуулж, 124,115 үзэгч хамрагдав.

Нүүдэлчин дэлхийн соёлын фестивальд 12 улсын төлөөлөл оролцож, 169 мянган хүн зочлов.

СОЁЛ, УРЛАГ

2024 онд Соёлын арга хэмжээнд давхардсан тоогоор 13.2 сая хүн хамрагдав.

“Соёлын бүтээлч сар-2024”-т аянд 1,069,969 иргэн хамрагдав.

Монгол төрийн Үндэсний хөгжмийн их найрал Берлиний филармонийн Grand Hall-д тоглов.

А.Очирболдын “Ирээдүйгээс өнөөдрийг дахин нээхүй” үзэсгэлэн Венецийн биеннальд дэлгэгдэв.

2024 оныг “Үндэсний бичиг соёлын жил” болгон зарлав.

“МОНГОЛ ГЭР” үзэсгэлэнг жанжин Д.Сүхбаатарын талбайд зохион байгуулав.

“Монгол Наадам арт” үзэсгэлэн Төв цэнгэлдэх хүрээлэнд зохион байгуулагдав.

Морин хуурын найрал Узбекистан, Туркменистан улсад тоглов.

АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛ

2024 онд 800 мянга гаруй жуулчин жуулчин хүлээн авч, салбарын орлог 1.5 тэрбум ам.долларт хүрэв.

“Монголд зочлох жил”-ийг 2028 он хүртэл үргэлжлүүлэхээр тогтов.

World Travel Market, CITM арга хэмжээнд Go Mongolia нэгдсэн брэндийн дор оролцов.

Аялал жуулчлалын салбарыг хөгжүүлэх хүрээнд BCG, TRIP.com групптэй хамтын ажиллагаа эхлүүлэв.

ITM-МОНГОЛИА 2024 аялал жуулчлалын үзэсгэлэнг зохион байгуулав.

Дотоодын нислэгийн тоо, давтамжийг нэмэгдүүлж орон нутагт нисэх буудал байгуулах ажлыг эхлүүлэв.

МОНГОЛ УЛСЫН ОЛОН УЛС ДАХЬ СУРТАЛЧИЛГАА

ОУ-ын хэвлэл мэдээллээр Монгол Улсыг сурталчлах нийтлэл, нэвтрүүлгүүд 166,5 сая хүнд хүрэв.

Монголын талаарх ойлголт 73 хувиар, монгол орны тухай сонирхох байдал 126 хувиар нэмэгдэж, эерэг сэтгэгдэл 137 хувиар өсөв.

Парис хотноо “Монголиа Хаус” төслийг хэрэгжүүлж 63,000 зочдод соёлын өвөө таниулан, сурталчлав.

Go Mongolia арга хэмжээг БНСУ, БНХАУ, Швейцар, Вьетнам улсад зохион байгуулав.

ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ, БҮТЭЭН БАЙГУУЛАЛТ

Байгалийн түүхийн музейн шинэ барилгын бүтээн байгуулалт эхлэв.

Хүүхэд залуучуудын театр ашиглалтад оров.

Улсын Драмын эрдмийн театрыг 63 жилийн дараа сэргээн засварлав.

Үндэсний номын сангийн шинэ салбар ашиглалтад оров.

Соёлын төв 3, Спорт цогцолбор 3 ашиглалтад оров.

НИЙТИЙН БИЕИЙН ТАМИР, СПОРТ

“Цаг гаргая” аяныг 21 аймаг, нийслэл, 9 дүүрэгт зохион байгуулав.

Нийтийн биеийн тамирын 566 арга хэмжээг зохион байгуулж, 651,706 хүн хамрагдав.

Парис-2024 Олимп, Паралимпын наадмаас олимпын мөнгө, паралимпын 1 алт, 3 мөнгөн медаль хүртэв.

ОУ-ын чанартай уралдаан, тэмцээнээс шигшээ багийн баг тамирчид 80 медаль хүртэв.

11 хүүхдийг Английн Премьер лигийн Фүлам академид хамруулахаар болов.

ХУУЛЬ, ЭРХ ЗҮЙ

Соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийг дэмжих тухай хууль эцэслэн батлагдав.

Хулгайлагдсан, эсхүл хууль бусаар экспортлогдсон соёлын эд зүйлсийн тухай ЮНИДРУА-ийн конвенцыг соёрхон батлав.

Монгол Улсад музейн салбар үүсэж, хөгжсөний 100 жилийн түүхэн ойн өдөр музейн салбарынхан цуглаж, өнгөрсөн зуунаа дүгнэж, ирэх зуунаа хэлэлцлээ. 1924 оны 12 дугаар сард үндэс сууриа тавьж олон нийтэд үйлчилж эхэлсэн Монголын музейн салбар нь эдүгээ 40 гаруй музейг эгнээндээ нэгтгэсэн олон зуун ажилтан албан хаагчдтай соёлын томоохон салбар болжээ. Монгол улс 2021 онд “Музейн тухай хууль” баталсан Азийн цөөхөн орны нэг билээ. Музей гэж соёлын үнэт зүйлийг бүртгэх, цуглуулах, хадгалж хамгаалах, судлах, сурталчлах түгээн дэлгэрүүлэх чиг үүрэг бүхий ашгийн төлөө бус соёл, эрдэм шинжилгээний байгууллага юм.

Хүндэтгэлийн хуралдааныг Соёл, спорт, аялал жуулчлал, залуучуудын сайд Ч.Номин нээж:

100 жилийн өмнө музей хэмээх байгууллага Монгол Улсад үүсч, соён гэгээрэлд үнэтэй хувь нэмэр оруулж эхэлсэн билээ. Тэр цагаас хойш үндэсний үнэт өвийг цуглуулах, хамгаалах, түгээн дэлгэрүүлэх, дэлхий дахинд сурталчлах үүргийг биелүүлсээр өнөөдөртэй золгож байна.

Монгол үндэстний үнэт зүйлсээ хадгалж хамгаалах, судлан шинжлэх үйлсэд амжилт хүсье” хэмээв.

Үүний араас Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүхийн мэндчилгээг Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын Бичиг баримт, хяналт шинжилгээний газрын дарга С.Янжинсүрэн уншиж танилцуулав. Мөн УИХ-ын Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын байнгын хорооны дарга Ч.Ундрам мэндчилгээ дэвшүүллээ.

100 жилийн ойн хүндэтгэлийн хуралдаанд улс орон нутаг, төр хувийн хэвшлийн музейн 700 гаруй төлөөлөгчид эх орны өнцөг булан бүрээс хуран цуглав.

Үүний араас Чингис хаан Үндэсний музейн захирал, академич С.Чулуун, Шинжлэх ухааны академийн Ерөнхийлөгч С.Дэмбэрэл нар “Монголын музейн 100 жил шинжлэх ухааны оролцоо”, ССАЖЗЯ-ны Соёлын өвийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Б.Даваацэрэн “Музейн хөгжил: Бодлого ба чиг хандлага” сэдэвт илтгэлийг танилцууллаа.

Монгол Улсад орчин цагийн биеийн тамир, спортын салбар үүсэж хөгжсөний 100 жил, Монголын шигшээ баг олимпын наадамд оролцож эхэлсний 60 жил, паралимпын наадамд оролцож эхэлсний 24 жилийн тэгш ой тохиосон энэ жил спортын салбарын шилдгүүдийг тодруулах “Бөртэ чоно-2024” зохион байгуулагдлаа.

"Бөртэ чоно-2024" наадмын

Шилдгийн шилдэг эрэгтэй тамирчнаар ОУХМ Л.Анхзаяа

Шилдгийн шилдэг эмэгтэй тамирчнаар МУГТ Б.Баасанхүү

Шилжин явах цомын эзнээр МУГТ Б.Баасанхүү

Шилдэг эрэгтэй тамирчнаар МУГТ Б.Сэр-Од, МУГТ Т.Тулга

Шилдэг эмэгтэй тамирчнаар МУГТ С.Цэрэнчимэд, МУГТ М.Анхцэцэг

“Парис-2024” Паралимпын наадмын алтан медальт, Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар Уламбаярын Сүрэнжав паралимпын шилдэг тамирчнаар тодорлоо.

Шилжин явах цом болон Паралимпын шилдэг тамирчин шагналыг Соёл, спорт, аялал жуулчлал, залуучуудыг сайд Ч.Номин гардууллаа.

Шагналыг гардуулахын өмнө сайд Ч.Номин нийт спортын салбарынханд хандаж:

“2024 он Монголын спортын түүхэнд тэмдэглүүштэй онцгой жил байлаа. Монголын үндэсний шигшээ багийн тамирчид “Парис-2024” зуны олимп, паралимпын наадамд Б.Баасанхүү мөнгөн медаль, У.Сүрэнжав алтан медаль, Г.Болор-Эрдэнэ, Э.Содномпилжээ, Баттулга нар мөнгөн медаль хүртсэн нь энэ жилийн хамгийн том амжилтуудын нэг байлаа. Мөн манай баг тамирчид тив дэлхийн тэмцээн уралдаанаас 2024 онд нийт 80 медаль хүртсэнээс 21 нь алтан медаль байсныг онцлон тэмдэглэе.

Эдгээр амжилтуудыг үзүүлж, эх орныхоо нэрийг дэлхий дахинд дуурьсгасан тамирчид, багш дасгалжуулагчид, спортын салбарынхандаа халуун баяр хүргэе. Айлчлан ирж буй шинэ ондоо амжилт бүтээлээр дүүрэн, аз хийморьтой, эрүүл энх байхын ерөөлийг өргөн дэвшүүлье” гэлээ.

“Бөртэ чоно-2024”-ийн номинацийн эздээр:

Шилдэг олимпын танхимаар: Нийслэлийн Баянзүрх дүүргийн 69-р сургуулийн олимпын танхим

Олимпын зөвлөл: Говь-Сүмбэр аймаг "Антверпин" олимпын зөвлөл

Олимп, паралимпын зүтгэлтэн: Ц.Раднаа

Спортын шилдэг сэтгүүлч: Ж.Цэцэгмаа

Спортын шилдэг бүтээн байгуулалт: Дархан-Уул аймаг United Аrena

Спортын шилдэг ивээн тэтгэгч байгууллага: "Моннис" групп

Спортын шилдэг ивээн тэтгэгч байгууллага: "Kelme" компани

Шилдэг шүүгч: Н.Цогтгэрэл

Шилдэг шүүгч: П.Одгэрэл

Шилдэг дасгалжуулагч: М.Бундмаа

Шилдэг дасгалжуулагч Ц.Цогтбаяр

Олимпын төрлийн шилдэг холбоо: Монголын Жүдо бөхийн холбоо

Олимпын төрлийн шилдэг холбоо: Монголын Чөлөөт бөхийн холбоо

Олимпын төрлийн шилдэг холбоо: Монголын Таеквондогийн холбоо

Олимпын төрлийн шилдэг холбоо: Монголын Гимнастикийн холбоо

Олимпын бус төрлийн шилдэг холбоо: Монголын жюү жицүгийн холбоо

Оны онцлох Бөртэ чоно-2024: Монголиан Хаус төсөл тус тус шалгарлаа.

Монгол Улс дахь НҮБ-ын байрнаа ССАЖЗ-ын сайд Ч.Номин НҮБ-ын Суурин зохицуулагч Тапан Мишра, БНХАУ-аас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Шэнь Миньжуань тэргүүтэй төлөөлөлтэй уулзаж, Залуучуудын хөгжлийг дэмжих төлөвлөгөөг танилцууллаа.

Төлөвлөгөөний танилцуулгыг “Алсын хараа 2050” салбар дундын уялдааг хангах Үндэсний хорооны Ажлын албаны дарга Ж.Тана, Монгол Улсын Олон улс дахь сурталчилгаа, мэдээллийн үндэсний хорооны Ажлын албаны дарга Б.Тэмүүлэн нар хийв.

Энэхүү стратеги төлөвлөгөө нь Монгол Улсын нийт хүн амын 29 хувийг бүрдүүлж буй 15-34 насны залуучуудын хөгжлийг дэмжихэд чиглэсэн бодлогын баримт бичиг юм. Төлөвлөгөөгөөр залуучуудын боловсрол, орон сууц, хөдөлмөр эрхлэлт болон нийгмийн оролцоог нэмэгдүүлэх зэрэг олон талт арга хэмжээг үе шаттайгаар хэрэгжүүлэхээр тусгасан.

Танилцуулга уулзалтын үеэр залуучуудын хөгжил, оролцоог дэмжих цаашдын хамтын ажиллагаа, хэрэгжүүлэх гол ажлуудын талаар санал солилцлоо.

Соёл, спорт, аялал жуулчлал, залуучуудын сайд Ч.Номин Бүгд Найрамдах Энэтхэг Улсаас Монгол Улсад суугаа Элчин сайд Атул Малхари Готсурветэй уулзаж, хоёр орны соёл, спорт, аялал жуулчлал, залуучуудын хөгжлийн салбарт хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх талаар санал солилцлоо.

Уулзалтаар Монгол–Энэтхэгийн соёлын хамтын ажиллагааны хүрээнд түүхэн дурсгалт барилга байгууламжийг сэргээн засварлах ажлыг Энэтхэгийн сэргээн засварлагч мэргэжилтнүүдийн удирдамжаар амжилттай үргэлжлүүлж байгааг онцлов. Цаашид хоёр улсын соёлын салбарын хамтын ажиллагааг эрчимжүүлэх, холбогдох баримт бичгүүдийг шинэчлэн байгуулах талаар ярилцав.
Түүнчлэн соёлын салбарын албан хаагчдыг Энэтхэг Улсад мэргэшүүлэх сургалтад хамруулах, музейн байгууллагуудын шууд хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх, кино урлагийн салбарт хамтран ажиллах санамж бичиг байгуулах зэрэг тодорхой чиглэлүүдээр харилцан санал солилцов.

Мөн “Монголд зочлох жил”-ийн хүрээнд БНЭУ-ын жуулчдыг татах, хоёр улс хооронд үйлдэх шууд нислэг үйлдэх боломжийг холбогдох байгууллагуудтай хамтран судлахаар боллоо.
Уулзалтын төгсгөлд талууд хоёр улсын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн, хөгжүүлэхийн төлөө идэвхтэй хамтран ажиллахаа илэрхийлэв.

Хүннү гүрэн нь Төв Азийн хээр тал нутагт оршин тогтнож хүчирхэгжсэн, Монголчуудын өвөг дээдэс болох нүүдэлч малчдын анхны төрт улс. Хүннүгийн хот суурин язгууртны орд, өргөөний ул мөр болох 30 гаруй дурсгалт газар, язгууртны оршуулгын цогцолбор дурсгал болон олон мянган булш оршуулгын дурсгал, 20 орчим хадны зураг бүхий газрууд, 10 гаруй үйлдвэрлэлийн дурсгал манай улсын нутагт илэрч судлагдсан байдаг.

Хүннүгийн язгууртны оршуулгын цогцолбор дурсгалуудаас Дэлхий дахины хосгүй гайхамшигт үнэ цэнийг тал бүрээс нь нотлон харуулж Дэлхийн соёлын өвийн жагсаалтад бүртгүүлэхээр Ажлын хэсгийнхэн ЮНЕСКО-ийн Нарийн бичгийн дарга нарт (2024.09.30) материалаа хүргүүлээд байсан.

Уг хүсэлтийн дагуу Дэлхийн өвийн төвөөс тус номинацийн материалын эхний төсөлд холбогдох зөвлөмж ирүүлснээр гурав дахь хэлэлцүүлгийг Ажлын хэсгийнхэн Чингис хаан Үндэсний музейн хурлын танхимд хийлээ.

Хуралдаанаар Дэлхийн өвийн төвөөс ирүүлсэн зөвлөмжийн дагуу шаардагдах засваруудыг хийх, баримтат кино үзэж, номинацийн төслийн багийн хийж гүйцэтгэсэн ажлын талаар үнэлэлт өгч, сайжруулах тал дээр гишүүд тус бүрдээ саналаа хэлж тусгууллаа.

Ирэх оны нэгдүгээр сард багтаан ирүүлсэн зөвлөмжийн дагуу засваруудаа Дэлхийн өвийн төвд хүргүүлэн дахин үнэлээгээ хийлгэснээр 2026 онд Дэлхийн соёлын өвийн жагсаалтад бүртгүүлэх боломж бүрдэнэ.

ЮНЕСКО-гийн Соёлын биет бус өвийг хамгаалах тухай конвенцын Засгийн газар хоорондын хорооны 19 дүгээр чуулган Бүгд Найрамдах Парагвай Улсын Асунсион хотноо 2024 оны 12 дугаар сарын 02-оос 07-ны өдрүүдэд хуралдаж байгаа билээ. Энэхүү чуулганы 5-ны өдрийн хуралдаанаар Монгол Улсаас “Наурыз” буюу “Нарны баяр”-ын оролцогч талуудын жагсаалтад нэмж бүртгүүлэх хүсэлтийг хүлээн авч баталлаа. Наурыз баярыг анх 2009 онд Исламын Бүгд Найрамдах Иран Улсын санаачилгаар ЮНЕСКО-гийн Соёлын биет бус өвийн Төлөөллийн жагсаалтад жагсаалтад бүртгэсэн бөгөөд Афканистан, Азербайжан, Энэтхэг, Ирак, Казахстан, Киргизстан, Узбекистан, Пакистан, Тажикстан, Бүгд Найрамдах Турк Улс, Туркменистан зэрэг 12 улс хамтран бүртгүүлээд байсан юм.

Наурызын баяр нь Монгол Улсын нийт хүн амын 4%-ийг бүрдүүлдэг казах түмний соёлын биет бус өвийн олон илэрхийллийг агуулдаг учир Казахын ард түмний ёс заншил, уламжлалт сэтгэлгээ, соёлын уламжлалыг хамгаалж, хойч үедээ өвлөн үлдээхэд нийгэм, соёлын чухал үүрэгтэй баяр юм.

Монголын Казах түмний “Наурызын баяр” тэмдэглэх уламжлал нь нүүдлийн мал аж ахуй эрхэлдэг нүүдэлчид, ялангуяа Казах малчдын ахуй амьдралд холбогдох ёс заншил, уламжлалыг шингээж, байгаль дэлхийгээ хайрлан хамгаалах, ахмад настнаа хүндэтгэн дээдлэх өвөрмөц уламжлалыг бий болгож, үеэс үед өвлөгдөн ирснээрээ онцлогтой юм.

Чуулган Монгол Улсын хүсэлтийг хүлээн авсан нь Монголын казак иргэдийн уламжлалт баяр болох “Наурыз”-ын үнэ цэнэ ач холбогдлыг хүлээн зөвшөөрч, бусад 12 улсын уламжлалтай эн тэнцүү авч үзэж байгаагийн илэрхийлэл юм.

ЮНЕСКО-гийн Соёлын биет бус өвийг хамгаалах тухай конвенцын Засгийн газар хоорондын хорооны 19 дүгээр чуулган Бүгд Найрамдах Парагвай Улсын Асунсион хотноо 2024 оны 12 дугаар сарын 02-оос 07-ны өдрүүдэд хуралдаж байгаа билээ. Энэхүү чуулганы 5-ны өдрийн хуралдаанаар Монгол Улсаас ЮНЕСКО-ийн Хүн төрөлхтний соёлын биет бус өвийн Төлөөллийн жагсаалтад бүртгүүлэхээр нэр дэвшүүлсэн “Монгол нүүдлийн зан үйл” өвийг хэлэлцэж, хорооны гишүүдийн 100 хувийн саналаар бүртгэдлээ. Монгол нүүдлийн зан үйл өв нь Монгол Улсаас ЮНЕСКО-гийн соёлын биет бус өвийн жагсаалтад бүртгүүлсэн 16 дахь өв болж байна.

Нүүдэлчин Монголчуудын олон мянганы туршид байгаль, цаг уур, ахуй амьдралын хэв маяг, мал сүргийн бүтэц, онцлогтойгоо уялдуулан бүтээж, өвлүүлэн уламжлуулж ирсэн “Монгол нүүдлийн зан үйл” өвийн хүн төрөлхтний оршихуй, хүрээлэн буй орчны тогтвортой байдал болон хүнсний аюулгүй байдал, эрүүл мэнд, нийгмийн нэгдмэл байдал, хүртээмжтэй эдийн засгийн хөгжилд оруулж буй ач холбогдол, хувь нэмрийг ЮНЕСКО-ийн Соёлын биет бус өвийг хамгаалах тухай конвенцын Засгийн газар хоорондын хороо, Үнэлгээний хороо сайшаан дэмжиж, хүн төрөлхтний соёлын сан хөмрөгт тус өвийг оруулснаа албан ёсоор ийнхүү батламжиллаа.

“Монгол нүүдлийн зан үйл” өв нь нүүдэллэх нутаг бэлчээр сонгох, нүүх өдөр судар сонгох, нүүдэл ачааллах, бууц сууриа цэвэрлэх, шинэ буусан газар нутгаа аргадах, бэлчээрийн нөөц, даацыг өөрийн болон айл саахалтын мал сүргийн бүтэц, тоо толгой, зэрлэг амьтан, ургамлын тархац, нутагшилтай уялдуулах байдлаар мал сүргээ хариулах, байгаль дэлхийгээ хамгаалах зэрэг олон уламжлалт мэдлэгийг өөртөө багтаасан, уламжлалт мэдлэгийн цогц тогтолцоо, зан үйл юм.

Хүн, байгаль, мал гурвын харилцан шүтэлцээнээс үүсэн бий болж, олон мянганы туршид өвлөгдөн ирэхдээ оршин буй байгаль дэлхий, мал ахуйгаа хайрлан хамгаалах уламжлалт мэдлэгийг огт гээлгүй өнөөг хүрсэн тус уламжлалт мэдлэгийг өвлөн уламжлагчид өнөөдөр ч Алтайн өндөр ууланд тэмээгээр, хангайн уулсад сарлагаар, говь нутагт тэмээгээр, тал хээрт тэмээ болон хөсөг тэргээр, тайгын бүсэд цаа бугаар нүүдэллэсээр байна.

Ийнхүү Монголчуудын соёлын үнэт зүйлсийн үнэ цэнэ дэлхий дахинд хүлээн зөвшөөрөгдөж, баялаг байдал нь улам бүр өргөжин хөгжсөөр байна.